De arme rijke

"De rijken zijn anders dan jij en ik.”

F. Scott Fitzgerald verwees met die stelling naar mensen die zoveel geld hebben dat ze niet weten wat ze ermee moeten doen. Overmatig succes en welvaart kunnen soms inderdaad een hoge tol eisen en leiden tot niet-aflatende hebzucht, corruptie en een onterecht gevoel van gemachtigdheid. Het vinden van blijvende, boeiende uitdagingen en het benoemen van zaken die ertoe doen, is een manier om het affluenza of het vermogensvermoeidheidssyndroom te voorkomen.

In onze individualistische, concurrerende wereld is het onrealistisch om te zeggen dat geld er niet toe doet. Het is moeilijk om te overleven zonder geld te hebben en we hebben er een minimale hoeveelheid van nodig om gewoon door te kunnen gaan met het dagelijks leven. Maar niet aan banden gelegd, kan de race naar geld zelf ook te duur blijken: buitensporige rijkdom kan een muur van isolatie en eenzaamheid creëren, waardoor de deelnemers ellendiger dan ooit worden.

Wie lijdt aan affluenza streeft obsessief materiële winst na (met een onhoudbare vraatzucht naar de verwerving van geld, bezittingen, uiterlijkheden en roem). De paradox is dat al die consumptie hen niet gelukkig maakt. In plaats daarvan brengt de meedogenloze zoektocht naar gewin alleen maar psychische stoornissen en een gevoel van vervreemding en angst met zich mee.

Zes auto's, drie jachten en een straalvliegtuig

Manfred Kets De Vries (een gevierd Frans professor in Leadership Development) getuigt: “In mijn werk als psychoanalyticus, professor en coach heb ik veel vermogende personen ontmoet die worstelden met affluenza. Ondanks al hun prestaties en materiële bezittingen bleven ze verveeld en diep onvervuld. Door dat gevoel van leegte kon het zelfs zijn dat ze neigden naar zelfdestructieve activiteiten.

Om een interessant geval van affluenza te illustreren, neem ik Peter. Voor Peter had het leven geen erg gunstige start. Zijn vader verliet het gezin toen hij nog maar vijf jaar oud was en liet zijn moeder voor het huishouden opdraaien. Gelukkig raakte zijn grootvader geïnteresseerd in de kleine jongen. Hij stimuleerde zijn ondernemerslust en al in zijn vroege jaren dertig was Peter een self-made man en slaagde hij erin een fortuin te vergaren.

Peter bezat zoveel rijkdom dat hij die vrijelijk kon uitgeven. Zonder enige terughoudendheid gaf hij toe aan peperdure hobby's, het verwerven van vastgoed, auto's, een jacht, zelfs een vliegtuig en maar liefst drie echtgenotes - nieuw speelgoed waarvoor hij al snel zijn interesse verloor. Maar deze buitensporige uitgaven waren een teken van verslaving en een ongezonde poging om verveling en depressie te verdoezelen, zo gaf hij aan het einde van zijn ongelukkige leven zelf toe.”

Wanneer geld té veel kost

Voor sommigen is geld daarnaast een ideaal instrument om de score bij te houden. Het verkrijgen van een plek op een of andere lijst van 's werelds rijkste mensen is een zeer effectieve, maar niet erg verfijnde manier om bewondering of jaloezie van anderen te verkrijgen. De strijd om een (hogere) plek op de lijst, kan de ultieme uitdaging zijn, maar voor veel van de superrijken wordt het uiteindelijk een persoonlijke catastrofe wanneer ze vervolgens de lijst niet meer halen.

Helaas is het waarschijnlijk dat zelfs degenen die de lijst maken, nog steeds niet tevreden zijn… Professor Kets De Vries vertelt hoe één van de leidinggevenden die hij coachte, hem in alle ernst vroeg: "Wat heb je aan geld als het geen afgunst en angst in je medemens kan opwekken?" Veel geld verdienen is niet alleen een symbool van succes; het kan ook een opzettelijke poging zijn om anderen jaloers te maken, om te laten zien wie meer succesvol is. Het is evident dat dergelijk gedrag als een rode vlag moet worden beschouwd.

De pech van rijk opgroeien

Hoewel opgroeien zonder geld een probleem kan zijn, kan het hebben van (te) veel geld ook schadelijk zijn voor de gezonde ontwikkeling van een kind. In een typisch scenario compenseren superrijke ouders, bezig met de verwerving en het beheer van hun rijkdom, hun onbeschikbaarheid door hun kinderen cadeaus en geld te geven als een substituut voor aandacht en liefde.

Kinderen die in zo’n model zijn grootgebracht, blijven over het algemeen zitten met ambivalente gevoelens jegens hun ouders, depressieve gevoelens en een groot gevoel van onzekerheid. Het kan nuttig zijn om, zelfs op latere leeftijd, een professional onder de arm te nemen om dergelijke onopgeloste gevoelens samen uit te praten.

Voorkomen en genezen: pas uw ondergrens aan

De enige remedie tegen affluenza is teruggeven. Zoals veel onderzoeken hebben aangetoond, zijn altruïstische daden goed voor het emotionele welzijn en kan het de gemoedsrust meetbaar verbeteren. Mensen die zich engageren in altruïstische activiteiten ervaren een verhoogde persoonlijke groei en zijn meer tevreden en gelukkig. Er is een grote correlatie tussen goed doen en je goed voelen. Wanneer we geven aan anderen, voelen we ons dichter bij hen en dus minder eenzaam.

Het kan helpen om ook andere vormen van rijkdom te leren kennen: verbeeldingskracht, zinvolle vriendschappen en familierelaties, het vermogen om te genieten van de kleine dingen van het leven. Wie een vriend, kennis of familielid ziet uitglijden naar de verkeerde kant van de medaille, kan aan de alarmbel trekken door samen die alternatieve bronnen van rijkdom aan te boren.

Naar: "Pity the Super-rich", Manfred Kets de Vries, INSEAD Distinguished Professor of Leadership Development & Organisational Change | December 10, 2014