Het actieplan voor de pater familias

1. Prik een pensioendatum en houd je eraan

In de advocatuur was het lang een ongeschreven regel dat vennoten een stapje opzijzetten wanneer ze de leeftijd van 55 jaar naderen. Vanuit de overtuiging dat je onmogelijk aan hetzelfde hoge tempo op hetzelfde hoge niveau kan blijven functioneren, maar ook om ruimte te geven aan jongere medewerkers met nieuwe frisse ideeën. Een ‘verplichte’ pensioenleeftijd afspreken is ook voor de CEO in het familiebedrijf wenselijk en wel om dezelfde redenen. Deze leeftijd spreek je best ruim van tevoren af. Op die manier creëer je perspectief voor de volgende generaties. Bovendien verplicht het je om op tijd aan je opvolgingsplan te werken. Maak de afspraak niet alleen met jezelf, maar ook met de mensen rondom je. Duidelijkheid, transparantie en voorspelbaarheid zijn een plus. Zo wordt het ook een echte afspraak met je omgeving. Tegen dat het zover is, kan je erop aangesproken worden en dat vergemakkelijkt de stap. Wat de ideale pensioenleeftijd is? Die is er niet. Het hangt af van de sector, het type bedrijf, het type ondernemer, zelfs van de omstandigheden. Trouwens, het is niet omdat je een pensioenleeftijd afspreekt, dat je van de ene dag op de andere volledig uit het bedrijf moet stappen. Geleidelijkheid is de beste methode.

2. Maak een opvolgingsplan

Heel wat eigenaars-ondernemers wachten tot ze écht niet meer anders kunnen vooraleer de zaak uit handen te geven. Maar het heeft geen zin en het is zelfs geen goed idee om de opvolgingskwestie lang voor je uit te schuiven. Hoe beter je zelf voorbereid bent, je opvolger en de onderneming voorbereid is op de wissel, hoe beter. Als het onder dwang van de omstandigheden moet gebeuren, is de kans op mislukking groot. De praktijk wijst uit dat een goede opvolging uitwerken, gemiddeld een tiental jaar in beslag neemt. Zet dus tijdig een plan op papier, toets het, stel het voortdurend bij. Maak klare afspraken over de timing en over de toekomstige rol van overdrager en overnemer.

3. Stimuleer teamwork met verschillende generaties

Succesvol overlaten betekent ook permanent investeren in de volgende generatie. Ook daar kan je niet vroeg genoeg mee beginnen. Leer je kinderen van jongs af omgaan met verantwoordelijkheid, laat ze al op jonge leeftijd meedraaien in de zaak, leer ze al vroeg omgaan met conflicten en stimuleer de samenwerking tussen jouw zo(o)n(en) en dochter(s). Bezorg ze regelmatig de nodige informatie over klanten en producten en geef ze inzicht in de financiële situatie. Bereid ze tijdig voor op hun latere rol, zonder het bedrijf aan hen op te dringen. Het moet een vrije keuze zijn. Geef je kinderen dus de vrijheid om te studeren wat ze zelf willen en eerst ergens anders te werken als ze dat verkiezen. Allicht doen ze in een andere omgeving ideeën op die later van pas komen in je eigen onderneming.

4. Werk een schriftelijk successieplan uit

Een successieplan regelt de juridische overdracht en houdt rekening met financiële en fiscale aspecten. Hoe bepaal je de waarde van de onderneming? Ga je aandelen schenken of verkopen? Er zijn diverse technieken om een bedrijf vlot over te dragen. Bekijk dit rustig samen met uw adviseurs en zet iets op papier.

5. Betrek familie en collega’s bij de transitie

Open overleg binnen de familie is essentieel in het opvolgingsproces. Kandidaat-opvolgers moeten goed weten hoe het bedrijf ervoor staat en wat ze kunnen verwachten. Sowieso heeft de voltallige familie baat bij een heldere toekomstvisie over het bedrijf en de verhouding tussen familie en onderneming. Het best betrek je alle familieleden bij dat overleg en in veel gevallen is het raadzaam om dat overleg op een gestructureerde manier aan te pakken.

De oprichting van een familieforum kan conflicten voorkomen en de banden tussen de familieleden versterken. Het forum kan via glasheldere afspraken de gedragsregels van de familie tegenover het bedrijf vastleggen in een charter of ‘grondwet’ waarop iedereen steeds kan terugvallen. Het is ook aangeraden om advies over de opvolging in te winnen bij externe raadgevers. Zij kunnen als klankbord fungeren, emotionele materie objectiveren, de familie behoeden voor tunnelvisie en helpen om tot een gedragen toekomstvisie te komen.

6. Start een opleidingsprogramma voor de opvolger

Of je de zaak nu overlaat aan een familiale opvolger of een externe CEO aantrekt, de overnemer moet klaargestoomd worden om de leiding over te nemen. Als huidige CEO-eigenaar heb je een grote rol in het inwerken van de CEO. Het spreekt voor zich dat het nuttig is dat de nieuwe generatie onder aan de ladder begint en alle geledingen leert kennen. Ter aanvulling is een interne opleiding binnen de onderneming een pluspunt.

Cruciaal is dat de overdracht op alle niveaus een overdracht is. Je geeft niet enkel de titel van zaakvoerder over, maar ook de bijhorende bevoegdheden en de juridische controle.

7. Plan activiteiten voor je pensioen

Denk hierbij aan activiteiten in je vrije tijd, dingen voor jezelf, zaken met het gezin, maar ook je professionele activiteiten: op welke manier kan en wil je nog betrokken blijven bij de onderneming? Wat is het standpunt hierover van je opvolger? Van de familie en de raad van bestuur? Op welke manier kan de onderneming nog voordeel halen uit jouw kennis en ervaring? Maak hier duidelijke afspraken over.

Meer weten?

Bekijk zeker ook ons aanbod webinars! Op 21 febuari bespreken we dit thema in een Snap Learning Session voor Familie.