Opvolgers opvoeden: hetzelfde maar dan beter?

In het vorige artikel beschreven we de mentale risico’s voor jongeren in welvarende families. De meeste ouders en kinders in familiebedrijven zijn zich zeker niet geheel onbewust van die valkuilen. Ze zijn vaak helemaal niet overdreven streng, noch zijn ze volledig naïef over de delicaatheid van de situatie - er is wel degelijk bewustzijn. De moeilijkheid ligt echter in het aanpakken van de situatie.

De strategie om zonen en dochters op te voeden, is bij elke ouder sterk afhankelijk van de lessen uit het eigen leven. Daarbij erkennen ouders niet genoeg dat niet louter de tijdsgeest, maar vooral de intussen verworven rijkdom de context van de familie drastisch heeft veranderd. En dat dus niet identiek dezelfde, maar net een volledige andere aanpak nodig is.

De verschillen overbruggen

Familieleiders die een cultuur willen creëren waarin het talent van de volgende generatie wordt gekoesterd en gestimuleerd, moeten hun opvoedingsaanpak aanpassen aan de nieuwe context en durven hun vermogendheid omarmen. Een proactieve houding aannemen door zich te concentreren op het begrijpen en aanpakken van angsten van de volgende generatie, samen met het bouwen van structuren die deze jongere familieleden ondersteunen, kunnen helpen om de familiebedrijfscultuur te verjongen:

1. Laat de druk eraf

Onderzoek heeft uitgewezen dat er één ding is dat te maken heeft met allerlei soorten problemen: bekritiseerd worden door je ouders. Het is een van de krachtigste risicofactoren voor jonge adolescenten.

Maar waar komt die druk vandaan? Luister maar naar de verhalen van succesvolle oprichters en je zal wellicht talloze voorbeelden horen van de “grote obstakels” die ze hebben moeten overwinnen en de tegenslagen die ze zijn overkomen. Ouders zetten deze momenten en herinneringen (terecht) als trofeeën op de kast en kunnen dus gemakkelijk in de val lopen om hetzelfde te willen voor hun kinderen, hen daarmee het gevoel gevend dat de jonge generatie het altijd gemakkelijk heeft gehad - in tegenstelling tot hen.

Helaas is deze benadering in strijd met goede opvoeding. Simpel gezegd, ouders zouden kinderen moeten leren omgaan met druk in plaats van ze zelf onder druk te zetten. Druk mag alleen van buitenaf komen, van binnenin moet er aan veerkracht worden gebouwd.

2. Omarm het anders-zijn

Ouders willen vaak dat hun kinderen zijn zoals zij, alleen een level hoger. Een “opgewaardeerde” versie van zichzelf, als het ware. Ze vinden dat hun kind beter moeten zijn of het beter moet hebben dan zij. Hetzelfde maar dan beter, dus?

In plaats daarvan zouden ze hun kinderen moeten ondersteunen om de beste versie van zichzelf te zijn. Dit begint met het omarmen van diversiteit in de familie, het waarderen en verwelkomen van verschillende persoonlijkheden, perspectieven en communicatiestijlen. We moeten vaststellen dat veel families diversiteit tolereren als een compromis, d.w.z. ze hebben er vrede mee maar ze juichen het niet toe, laat staan dat ze het beschouwen als een eigenschap of verdienste. Het aanmoedigen van diversiteit drijft een speciale familiecultuur aan waarin verschillen worden gevierd, waardoor jongere leden zich waardig en geaccepteerd voelen.

3. Leef naar waarde(n)

De meest beproefde manier om ervoor te zorgen dat de volgende generatie niet de weg kwijtraakt in weelde en luxe, is hen een sterk waardensysteem bij te brengen. Op waarden gebaseerd ouderschap is gericht op het ontwikkelen van een fundament van zinvolle principes die zowel houding als gedrag sturen. Deze waarden worden door de familie al doende geschreven door middel van langdurige samenwerking en zijn gebaseerd op haar identiteit en ambities. Ze worden formeel toegepast door de familie en dienen als hoeksteen voor het collectief gedrag en alle familiale beslissingen.

Als de familiewaarden eenmaal zijn aangenomen, worden ze best van jongs af aan aan kinderen onderwezen door consequente toepassing en door familieactiviteiten en onderwijsprogramma's. De waarden worden van tijd tot tijd vernieuwd, meestal ingegeven door de jongere generatie die hun stempel op de familiecultuur wil drukken. Welgestelde families gebruiken vaak waarden als verantwoordelijkheid, nederigheid en liefdadigheid om de positieve kant van welvaart te benadrukken. Dat bewustzijn zal de leden van de volgende generatie goed van pas komt als ze later uitgroeien tot toekomstige leiders.

4. Definieer succes

Zoals eerder besproken, kan het afschermen van jongeren of het verbergen van het vermogen net negatieve gevolgen hebben. In plaats daarvan moeten ouders de context van het vermogend-zijn opnemen in de opvoeding. Dat begint met open en eerlijke communicatie, passend bij de leeftijd van het kind, over het vermogen en de positie van het gezin. Deze gesprekken presenteren de rijkdom van de familie als een voorrecht en een instrument van verantwoordelijkheid (middel) in plaats van een te bereiken eindpunt (doel). Succes wordt omschreven als een beheersing van vaardigheden en effectieve acties gekoppeld aan doelen en waarden, in plaats van het bereiken van verdere rijkdom.

De volgende generatie moet ook worden onderwezen over hoe verantwoord om te gaan met centen. Als jongvolwassenen moeten ze kennismaken met mogelijke loopbaantrajecten binnen en buiten het familiebedrijf en de kans krijgen om bijvoorbeeld het eigen zakgeld of verjaardagsgeld te beheren.

5. Moedig moedige mislukking aan

Ouders die succes (ver)eisen, wakkeren in feite faalangst aan. Het kind krijgt het gevoel dat het er alleen toe doet als het kan slagen in elk opzet. Ouders die mislukking aanmoedigen, cultiveren daarentegen veerkracht en een ondernemersgeest. Het kind voelt zich gesteund en waardig, zelfs als het faalt, en is enthousiast om nieuwe dingen uit te proberen en om een passie onder de knie te krijgen. Luisteren naar en ondersteunen van nieuwe ideeën van jongvolwassenen, zowel privé als in het bedrijfsleven, en hen ondersteunen bij mogelijke mislukkingen, versterkt hun zelfvertrouwen en vastberadenheid. Veerkrachtige leiders zijn essentieel wanneer het bedrijf of de familie in de toekomst het roer plots moet omdraaien, moet diversifiëren of een crisis het hoofd moet bieden.

6. Cultiveer sociale banden

Ouders in welvarende gezinnen moeten hun kinderen van jongs af aan aanmoedigen om vertrouwde sociale banden op te bouwen, idealiter met mensen uit alle lagen van de bevolking. Dit zal een gezonde integratie binnen verschillende maatschappelijke contexten ondersteunen en duurzame en bevredigende relaties mogelijk maken. Eerlijke gesprekken met minder bemiddelde leeftijdsgenoten zijn ook belangrijk om sociale context te geven. Deelname aan het filantropische werk van het gezin vanaf jonge leeftijd zal het verantwoordelijkheidsgevoel ten opzichte van zowel de samenleving als de eigen familiale rijkdom verder vergroten, en een evenwichtige levensstijl en een dieper doel inspireren.

7. Opvoeding in teams

Net als bij de kinderen, zijn er ook ouders in allerlei vormen en maten. Het is dus niet verwonderlijk dat maar heel weinig ouders alle bovengenoemde sleutels perfect kunnen beheersen. De meeste ouders hebben hulp nodig om ervoor te zorgen dat de volgende generatie groeit en bloeit. Om dit mogelijk te maken, moeten we het ouderschap zien als een teamsport.

Steun zoeken bij zowel de grotere familie (broers en zussen, grootouders, enz.) als bij bekwame buitenstaanders zoals leraren, coaches, experts en adviseurs, is belangrijk. De aanpak moet op elk kind worden afgestemd. Het team moet eventuele problemen, zoals de hierboven genoemde angsten, in de gaten houden en deze gezamenlijk aanpakken.

Bescherm de juiste rijkdommen

Leiders van succesvolle familiebedrijven zullen vaak vertellen dat de welvaart van hun familie niet hun geld en bezittingen zijn, maar de jongere generaties. Het moet dus de taak van de ouders zijn om niet de bankrekening, maar precies deze menselijke rijkdom veilig te stellen. Dat kunnen ze doen door de volgende generatie te koesteren, zodat de jongeren veerkrachtige en productieve leden van de samenleving kunnen worden.

En het familiaal vermogen beschermt op die manier eigenlijk zichzelf.

Naar Growing up Green: 7 Keys to Nurturing Worthy Successors in Families of Wealthdoor Bob Kohli