Relationele intelligentie: de voorwaarde voor een geslaagde opvolging
Een familiebedrijf is een netwerk van relaties. Gezonde familiale relaties zijn in het familiebedrijf nodig om beslissingen te kunnen nemen en veranderingen door te kunnen voeren, samen te werken en doelen te realiseren en de verschillen die er zijn te kunnen appreciëren.
De bedoeling is om de familie betere “problem solvers” te maken door hun relationele intelligentie te verhogen en te helpen om meer effectieve familiale en bedrijfsmatige relaties op te bouwen.
Relationele intelligentie (RQ) is anders dan IQ en EQ, omdat het een gedeelde vaardigheid is, die men ontwikkelt doorheen zijn (onder)handelen met anderen. Het gaat niet om de kennis die men heeft òver relaties, maar de vaardigheid die men heeft om ze op te bouwen. Deze vorm van intelligentie zit vervat in de interacties die men heeft met andere mensen en maakt het mogelijk om duurzame en productieve relaties op te bouwen. Ook al draag jij bij tot de ontwikkeling ervan, het resultaat behoort toe aan anderen. Relationele intelligentie is gemeenschappelijk goed.
Hoover & Hoover stellen dat relationele intelligentie opgebouwd is rond relationele vaardigheden zoals bijvoorbeeld communicatief zijn, kunnen omgaan met en aanvaarden van verschillen, probleemoplossend vermogen en planmatig zijn. De relationele vaardigheden komen duidelijk naar voren wanneer we bekijken hoe een familie bijvoorbeeld een familieraad organiseert of hoe ze de taken in het bedrijf verdeeld heeft.
Families die positieve fundamenten hebben investeren tijd, geld en energie in hun relaties:
- Tijd investeren: samen activiteiten doen
- Geld investeren: belangrijke financiële middelen samen beheren voor zaken die de groep ten goede komen
- Energie investeren: aandacht geven aan, interesse tonen en bezorgd zijn om het handelen en de noden van de groep
Elke familiale relatie is anders, maar er is grosso modo wel een zekere indeling te onderscheiden.
- De relaties zijn zeer veerkrachtig en aangenaam en de “onderhoudskost” voor de relaties zijn laag. Er is een sterke familieband, die de familie samenbrengt voor activiteiten zonder dat hiervoor een gevoel van verplichting bestaat. De familie houdt haar tradities en nalatenschap in ere met zowel dankbaarheid als relativering. De interactie binnen de familie wordt gekenmerkt door een groot respect en vertrouwen, niet alleen tussen familieleden, maar ook met andere werknemers. De familie wordt getypeerd door sterk vertrouwen, optimisme en openheid.
- Er wordt een voortdurende strijd gevoerd tussen de verschillende (f)actoren. Familieleden mijden elkaar en gezamenlijke activiteiten of feesten voelen aan als verplichting. De familieleden hebben het gevoel dat hun persoonlijke behoeften aan de kant geschoven moeten worden om het familiebedrijf in stand te houden. De familie wordt getypeerd door wantrouwen, pessimisme en ontevredenheid.
De meeste familiebedrijven zitten ergens daartussen. Het goede nieuws is dat er altijd mogelijkheid is om naar een hoger niveau te stijgen. Het slechte nieuws is dat dit niet gemakkelijk is en de consistente inzet van de hele familie vraagt. Toch geven we hier nog drie principes mee voor wie wil werken aan zijn relationele intelligentie:
- De relationele vaardigheden kunnen aangeleerd worden. Door nieuwe vaardigheden te leren, wijzigt het gedrag en wordt zo ook de relatie beter. Bijvoorbeeld: door je communicatievaardigheden te verbeteren verhoogt de kwaliteit van de interacties tussen alle spelers; door je besluitvormingsvaardigheden te verbeteren vergroot je de kans dat de volledige groep tot een overeenkomst kan komen over complexe vraagstukken.
- De verwachtingen en vooroordelen bij relationele fundamenten kunnen maar -langzaam- veranderd worden wanneer alle betrokkenen zich engageren om de nieuw aangeleerde vaardigheden consistent toe te passen. Bijvoorbeeld: problemen direct met de betrokken te bespreken en niet achter zijn rug, creëert vertrouwen; luisteren met als doel beter de ander te begrijpen en niet om te discussiëren, creëert openheid.
- Doorgaans is niet elk familielid even enthousiast om aan de relationele intelligentie te werken, ook al is men zich bewust van de noodzaak. Vaak is het zelfs zo dat diegene die het meest baat kan hebben bij een verhoogde relationele intelligentie, er zich het hevigst tegen verzet. Nochtans kan de motivatie van familieleden verhoogd worden en schatten zij de kans op slagen hoger in, wanneer zij de toegevoegde waarde ervan inzien.
Lees meer: Hoover & Hoover, Getting along in the family business